Ustawy
Bractwa strzeleckiego
w mieście
Krotoszynie.
Drukiem St. Rowińskiego w Ostrowie.
(pisownia oryginalna)
Wstęp historyczny.
Wojewodzina Katarzyna Rozdrażewska, dziedziczka miasta Krotoszyna, nadała podług osnowy istniejących dokumentów, Bractwu strzeleckiemu w Krotoszynie przywilej 19 artykułów zawierający. Nie wykazuje przywilej roku, w którym to nastąpiło; również dostatecznie stwierdzić nie można, w którym roku Bractwo Że jednak Bractwo istnieć się zawiązało. musiało już przed rokiem 1667 dowodzi fakt, iż nadany przez Wojewodzinę Rozdrażewską przywilej, potwierdzony. został przez Jana Kazi- mierza króla polskiego na dniu 19-go lutego 1667, a następnie przez króla Michała dnia. 25-go stycznia 1673. Później potwierdził przywilej dnia 16-go stycznia 1695 ówczesny dziedzic miasta Krotoszyna kasztelan Franciszek Zygmunt Gałecki, następnie dnia 13-go lutego 1728 jeszcze niejakiś Michał Turobojski, który mianował się „Sędzią“ i „Deputowanym dziedzica do ustanowienia organizacyi różnych bractw strzeleckich. W roku nareszcie 1802 Fryderyk Wilhelm III. król pruski sankcyonował Bractwo strzeleckie i przywilej jego potwierdził.
Zadanie towarzystwa, polegające na ćwiczeniu młodzieży w strzelaniu rozszerzono czasem przez to, iż starano się o pielęgnowanie obywatelskiej towarzyskości i stateczności.
Prawa Bractwa opierają się na przywileju wojewodziny Rozdrażewskiej, którego 19-ty artykuł w tych słowach:
"Jnsze Artykuły, których się tu nie , włożyło, potrzebneby się zdały bydź, Starszym i Braci Bractwa tego Strzeleckiego, według inszych miast postanowić sobie wolno im będzie"
nadaje Bractwu moc wcielenia do swych praw tych dodatków, któreby z biegiem czasu okazały się konieczne.
Uznawszy potrzebę zebrania dotychczasowych przywilejem przepisanych ustaw w uporządkowaną całość i zastosowania ich przez właściwe dodatki do postępów obecnych towarzyskich i obywatelskich stosunków, przedsięwzięło Towarzystwo przejrzenie dotychczasowych praw Bractwa z uwagą na zasadnie postanowienie i uchwaliło w załączonym tu wierzytelnym wyjątku czynności z dnia 4-go marca r. b.: ażeby ułożone wskutek rewizyi ustawy przez wybraną w protokule deputacyę stwierdzone i za prawodzielne uznane zostały.
Cel Bractwa.
§ 1. Celem Bractwa jest: ćwiczenie w strzelaniu, ożywienie obywatelskiego poczucia i pielęgnowanie towarzyskości wśród obywatelstwa.
Nazwa Towarzystwa.
§ 2. Towarzystwo nosi nazwę:
Bractwo strzeleckie miasta Krotoszyna.
Członkowie.
§ 3. Bractwo składa się:
A. z członków zwyczajnych,
B. z przyjętych dotąd członków nadzwyczajnych i
C. z członków honorowych.
Przyjęcie Członków.
§ 4. Chcący zostać członkiem zwyczajnym winien być chrześcianinem, obywatelem miasta Krotoszyna i cieszyć się nieskazitelnem imieniem. Zgłosić się na członka można albo piśmiennie do jednego z przełożonych, albo ustnie posiedzeniu kwartalnem, na którem odbywa się po oddaleniu zgłaszającego się głosowanie balotowaniem. Stanowcza większość członków obecnych Bractwa decyduje o przyjęciu. tem samem, lub na najbliższem posiedzeniu następuje wprowadzenie nowego członka, który zaraz winien złożyć wkupne i podaniem ręki zobowiązać się przełożonym do powolnego pełnienia wszelkich obowiązków Towarzysza dla Akt uniknięcia kar, zastrzeżonych statutami. wprowadzenia zapisuje się do protokółu. Każdemu nowemu członkowi doręcza się druko- wany egzemplarz ustaw za opłatą 5 sgr. i zapisuje się członka do wykazu Towarzyszów.
Wpisowego płaci nowo przyjęty pięć Talarów.
Nadzwyczajnych członków nadal przyjmować się nie będzie.
Członków honorowych mianuje Bractwo stanowczą większością głosów przełożonych.
Obelżywych i obrażających wynurzeń o zgłaszającym się winien każdy tak w Bractwie jak i poza Bractwem pod karą 15 sgr.
unikać.
Obowiązki Towarzyszów.
§ 5. Każdy z Towarzyszów obowiązany jest do bezwarunkowego posłuszeństwa określonego ustawami Bractwa do popierania skromnem i przystojnem zachowaniem się w Towarzystwie zgodność jego popierać i przez moralne postępowanie w pożyciu obywatelskiem starać się o zjednanie i utrzymanie Bractwu szacunku nawet zewnętrznie.
§ 6. Na utrzymanie Bractwa, opłacać winien każdy z członków zwyczajnych jak dotychczasowych nadzwyczajnych roczną składkę dziesięć srebrnych groszy w półrocznych ratach naprzód 1-go kwietnia i 1-go października. Zaniedbanie zapłacenia składki pomimo trzy- krotnego napomnienia, pociąga za sobą wykluczenie opieszałego Towarzysza z Bractwa przez przełożonych bez wszelkiej uchwały Towarzystwa.
Członkowie honorowi wolni są od wszelkiej składki.
Prawa Towarzyszów.
§ 7. Każdy Towarzysz ma prawo do zgromadzeniach. W ćwiczeniach strzelania i zabawach Bractwa.
§ 8. Tylko Towarzysze jako członkowie mają prawo do wspólności majątku Bractwa, prawo głosowania na posiedzeniach i piastowania urzędów honorowych, jako to: Przełożonego czyli Starszego, Króla, Marszałka, Hetmana, Członkom Sotnika, Polnego i Dziesiątnika.
nadzwyczajnym i honorowym służą tylko prawa w § 7 wymienione.
Zawieszenie w prawach.
§ 9. Skoro który z Towarzyszów dla śledztwa sądowego lub innych przyczyn prawa obywatelskiego pozbawiony został, wtedy traci na czas indagacyi wszelkie prawa do Bractwa jako Towarzysz.
Wystąpienie i wykluczenie Towarzysza.
§ 10. Każdemu Towarzyszowi wolno każdego czasu wystąpić, lecz musi o tem przełożonego piśmiennie uwiadomić. Samo się przecież rozumie, iż w razie powtórnego wstą- pienia wykonane być muszą wszelkie warunki przyjęcia nowego członka. Wykluczony być może członek z Bractwa wtedy tylko, skoro przez podłe czyny utraci publiczny szacunek, lub gdy przez częste opijanie się, opór przeciw przełożonym albo przez ciągłą zniewagę praw zrywa porządek Towarzystwa, a kilkakrotnie nałożone kary były bezskuteczne. W obydwóch razach mają tak przełożeni, jak i każdy z członków prawo sta- wienia wniosku o wykluczenie. Takowe atoli nastąpić tylko może absolutną większością głosów obecnych Towarzyszów. Przy wystąpieniu lub wykluczeniu musi składka za bieżące półrocze być zapłaconą.
O wykluczeniu tych członków, którzy dwa razy składki nie zapłacili, stanowi § 6-ty.
Kto wystąpi bądź dobrowolnie, bądź przymusowo, traci wszelkie prawo do majątku Bractwa.
Posiedzenia.
§ 11. Zwyczajne posiedzenie Bractwa odbywać się będzie bez osobnego zwołania w pierwszy poniedziałek każdego kwartału godzinie 3-ciej po południu, a jeżeli na poniedziałek przypada jakie święto, w dzień następujący. Ktoby się nie stawił i swej nieobecności ustnie lub na piśmie wobec Zarządu czy to chorobą, czy to podróżą w sprawach familijnych lub zawodowych, czy to innemi ważnemi przeszkodami dostatecznie nie uniewinnił, ten płaci 5 sgr. kary; za spóźnienie się 2 i 1/2 sgr.
§ 12. Na posiedzeniu unikać musi każdy Towarzysz wszystkiego, cokolwiekby spokojność, porządek i przystojność zakazywały. Mianowicie nie należy na posiedzeniach jadać, pijać lub palić. Każdy wbrew temu postępujący podpada karze 10 gr., którą w następnym wypadku podwyższa się na 2 tal., a kończy się wykluczeniem.
§ 13. Na posiedzeniu prezyduje każdorazowy Przewodniczący, a każdorazowy sekretarz pisze protokół. Uchwały zapadają bez względu na liczbę obecnych członków a mianowicie wybory za pomocą kartek inne przez kulki. Zwyczajna większość głosów obecnych członków decyduje. Plenipotencyi ani piśmiennych deklaracyi nieobecnych członków uwzględnia się.
§ 14. Każdy członek ma prawo żądania głosu, dopytywania się o sprawy Bractwa i wynurzania skromnie swego nieukontentowania lub zażaleń w sprawach administracyjnych Zarządu na Zarząd. W tym wypadku obecni członkowie Zarządu opuszczają zebranie aż do powzięcia uchwały.
§ 15. Nadzwyczajne zgromadzenia zwołuje według potrzeby Zarząd okólnikiem, wymieniając w tymże każdorazową przyczynę. Zebrań tych dotyczą wszystkie przepisy posiedzeń zwyczajnych.
Zarząd.
§ 16. Bractwo obiera co trzy lata sześciu członków Zarządu. Kto więcej uzyskał głosów, ten ma prawo pierwszeństwa. Jednakże tylko trzej pierwsi sprawują swój urząd, pozostałych zaś trzech przywołuje się według następstwa wtenczas, gdy który z pierwszych został odwo-łany. Równocześnie wybiera Bractwo z pośród tych sześciu członków kasyera i kontrolera. Sekretarza wybiera Zarząd z pośród siebie. Urzędowanie zaczyna i kończy się z rokiem kalendarzowym. Wybór uskutecznia się na pierwszem w roku posiedzeniu.
Żaden z Towarzyszów nie może się uchylić od przyjęcia urzędu, na który go wybrano, ani też złożyć tegoż w czasie urzędowania, chyba dla choroby lub innych przez Bractwo za ważne uznanych przyczyn obywatelskich. Ktoby zaś mimo to nie przyjął wyboru lub złożył przed czasem urząd swój bez przyczyny, ten zapłaci do kasy trzy talary.
Natomiast ma każdy członek Zarządu po trzechletniem urzędowaniu prawo, ponowny wybór na następne trzy lata odrzucić.
Obowiązki członków Zarządu.
§ 17. Członkowie Zarządu sprawują swój urząd wspólnie. Obowiązkiem ich jest dbać o przestrzeganie ustaw; załatwiać bieżące sprawy Bractwa, i zarządzać jego majątkiem podług etatu i uchwał; zwoływać zebrania, przewodniczyć tymże, zdawać sprawozdanie i zbierać głosy; wykonywać uchwały Bractwa, zachowy- wać dokumenty i wydawać rozporządzenia, dotyczące strzelania, uroczystości, zabaw i nadzwyczajnych pochodów; ustanawiają przeciw Towarzyszom kary statutem przepisane uchwały te wymagają 2 głosów członków Zarządu za ukaraniem i starają się o ściąganie kar w razie potrzeby na drodze w § 6 przepisanej. Zarząd wydziela nagrody za strzelanie o godność króla kurkowego. Czynność ta wymaga obecności wszystkich członków Zarządu; inne natomiast okoliczności wymagają obecności jednego członka Zarządu z kolei. Na koniec musi Zarząd na pierwszem posiedzeniu każdego roku zdać Bractwu sprawę ze swego urzędowania czasie ubiegłego roku.
Prawa Zarządu.
§ 18. Zarząd ma prawo żądać od każdego Towarzysza szacunku i ścisłego wykonywania swych rozporządzeń, wydanych na zasadzie
statutu.
§ 19. Zarząd zastępuje Bractwo na zewnątrz, mianowicie w prowadzeniu procesów, składaniu sądowych i pozasądowych deklaracyi, zawieraniu i dopełnianiu kontraktów i czynności w zakresie nadanego mu przez ustawy prawa. Czynności natomiast zaś, przez które nieruchomości lub tymże równe przedmioty mają być kupione, sprzedane, zamienione, zastawione, lub długami obciążone, albo przez które Towarzysze do nowych lub podwyższonych składek mają być zobowiązani, mogą tylko za uchwałą Bractwa być zawierane. Również nie wolno mu przekraczać etatu bez uchwały Bractwa.
Zarząd kasowy.
§ 20. Zarząd układa corocznie projekt etatu i przedkłada go na pierwszem w roku po- siedzeniu do decyzyi i potwierdzenia. Gdy odnośna uchwała zapadnie, natenczas Zarząd ma prawo ponosić wydatki podług etatu.
§ 21. Podług tego etatu stara sią kasyer o dochody i opędza wydatki. Ustanowione etatem dochody i wydatki odbiera i wypłaca kasyer bez osobnej asygnacyi. Nadzwyczajne dochody, jako to wkupne, kary i t. p. mogą być kasowane tylko za asygnacyą trzech członków Zarządu i po wniesieniu tejże przez kontrolera do kontrolki; bez podobnej asygnacyi nie może również żaden nadzwyczajny lub w etacie osobno nie postanowiony wydatek być wypłacony, jeżeli wydatek ten ma przejść na rachunek Bractwa.
§ 22. Formę książek kasowych i sposób prowadzenia postanawia Zarząd mając Zawsze na uwadze jak największy wzgląd na bezpieczeństwo kasy.
§ 23. Wpłata do kasy jest ważna wtenczas tylko, jeśli kwit podpiszą kasyer i kontroler wspólnie.
§ 24. Kontroler prowadzi książkę kontrolową (kontrolkę), do której wnosi każdy dochód z umieszczeniem bieżącego numeru dziennika kasyera, który to numer na każdym kwicie musi być wypisany.
§ 25. Kasyer obowiązany jest, zbierać składki regularnie a zaległości podawać do zawiadomości Zarządu; wszelkie remanenta chowywać w osobnej bezpiecznej skrzyni kaso- wej, do której składać także winien dokumenty Bractwa i dowody rachunkowe. Skrzynia winna mieć dwa zamki; klucz od jednego winien mieć kasyer a od drugiego kontroler.
§ 26. Z każdego kwartału winien kasver zrobić obrachunek kasy. Kontroler rewiduje tenże i poświadcza jego zgodność z księgą kontrolową, zaopatruje go nadto w swe uwagi z pamięci i oddaje do dalszego użytku Zarządowi, który obowiązany jest co kwartał odbyć rewizyę kasy.
§ 27. W końcu roku kalendarzowego składa kasyer obrachunek, który kontroler przegląda, poświadcza i Zarządowi do rewizyi oddaje. Po odbyciu rewizyi przedkłada się rachunek Bractwu wraz z ewentualnemi monitami na najbliższem posiedzeniu, Bractwo go przegląda i także czyni swe uwagi. Po załatwieniu wszystkich monitów przez kasyera resp. Zarząd, upoważnia Bractwo Zarząd do udzielenia kasyerowi pokwitowania.
Podział Towarzyszów i ich umundurowanie.
§ 28. Dla utrzymania porządku przy marszach i publicznych pochodach dzieli się Towarzyszy na cztery roty, które oznaczone są Nrem. 1, 2, 3 i 4, i zawsze w tym porządku marsz odbywają. Podziału do tej lub owej roty dokonuje się przez los.
§ 29. Oddziałowi całemu przewodzi hetman, a każdej rocie setnik, któremu przydani są do pomocy feldfebel i kilku dziesiętników. Liczba dziesiętników stosuje się do liczby Towarzyszów, a mianowicie liczy się na I 2 Towarzyszów jednego dziesiętnika.
§ 30. Wszystkich dowódców obiera się większością głosów; wybrani obowiązani są sprawować swoją czynność tak jak Zarząd. w razie uzasadnionych zażaleń może ich tylko większość głosów zebrania pozbawić stopni. Po upływie trzech lat mogą złożyć swój urząd, którego na następne trzy lata przyjmować nie potrzebują.
§ 31. Setnicy, polni i dziesiętnicy są sobie co do rangi równi; w przypadkach wątpliwych, natomiast następuje jeden po drugim, podług numeru swej roty.
§ 32. Hetman i na jego rozkazy setnicy, polni i dziesiętnicy szykują przy marszach i paradach roty, dzielą je odpowiednio oraz ćwiczą strzelców w potrzebnych obrotach i wy- chwytach tak, że cały oddział w ten sposób nabiera porządku, szyku i zwinności.
§ 33. Strzelcy winni są swym dowódcom podczas marszów i pochodów ten sam szacunek i posłuszeństwo, jak Zarządowi i podlegają tym samym karom, jak w razie nieposłuszeństwa temuż.
§ 34. Do marszów i parad mianowicie do wymarszu i podczas powrotu też strzelania o królestwo kurkowe, jako na obchody pogrzebowe Towarzyszów winien się stawić każdy członek. Tylko przyczyny w § 11-tym objęte uniewinniają, lecz muszą być Zarządowi doniesione; inaczej nieobecni podlegają karze 10 sgr.; jeśli się kilka razy bez uniewinnienia nie stawią, czeka ich wykluczenie z Bractwa.
§ 35. Członkowie nie są na razie bezwarunkowo zobowiązani do umundurowania się. Życzy się natomiast, ażeby z czasem każdy sobie mundur sprawił. Do pochodu winien każdy członek stawić się w przyzwoitem ubraniu.
§ 36. Mundur i broń ustanawia się następujące:
A. dla strzelca.
Strzelba utrzymywana czysto i lśniąca, trzygraniasty kapelusz z czarnem piórem i stojąca agrafka; ciemno zielony surdut z karmazynowym kołnierzem i wypustkami, również zielone klapy z czerwonemi nabrzeżkami, a na nich numer roty; spodnie wojskowe szaraczkowe, a latem i w czasie strzelania żółte nankinowe: kordelas przy boku na czarnym, skórzanym pasie, biały wełniany i pendent czarną lakierowaną ładownicę.
B. dla hetmana, sotników, Zarządu, kasyera, kontrolera i sekretarza:
epolety, a na kapeluszu białe pióra oraz szpadę ze złotym pendentem. Hetman nadto ma mieć przy epoletach złote frędzle.
C. dla polnych:
szpadę ze złotym pendentem oraz białe pióra na kapeluszu, a dziesiętnicy mają dla odznaki nosić na kołnierzu dwa równe szerokie złote paski na sposób gwardzistów.
Strzelanie o królestwo kurkowe.
§ 37. Strzelanie o królestwo kurkowe trwa corocznie, trzy dni, począwszy ostatniego dnia Zielonych Świątek.
§ 38. Początek uroczystości ogłasza dobosz uderzaniem po mieście w bęben.
Rano o 10-tej godzinie schodzą się Towarzysze za umówionym znakiem na miejscu jakie hetman za każdym razem osobno wyznacza, udają się po króla kurkowego do jego domu i idą z nim w paradzie przed pałac dziedzica, obecnie J. O. księcia Thurn i Taxis, dla zaprezentowania się, a potem na plac strzelecki przyczem król i marszałek idą na czele oddziału.
§ 39. Odległość strzału do tarczy ustanawia Zarząd, który również obowiązany jest postarać się o pisarza i tarczowego człowieka w osobie trzeźwego i zaufanego.
§ 40. Pierwszy strzał każdego dnia przy- sługuje dziedzicowi, drugi burmistrzowi miasta lub ich zastępcom, których wraz z resztą członków magistratu każdego razu zaprosić należy. Potem strzelają Towarzysze, którzy spisani według alfabetu, uporządkowanego w rejestr, otrzymują karteczki z oznaczeniem ich kolei.
§ 41. Każdy Towarzysz ma prawo codziennie dać trzy strzały, a więc w ogólności 9 strzałów; z nader ważnych tylko powodów Zarząd pozwolić na danie wszystkich strzałów za jednym razem. Kto nie jest obecny, gdy na niego kolej przypadnie, ten może w tym samym dniu na samym ostatku strzelać, a sobie winę przypisać musi, jeżeli dla braku czasu przysługujących utraci prawo do dania strzałów.
§ 42. Każdy Towarzysz kolejno przystępujący do strzelania, wymienia pisarzowi swoje nazwisko, poczem tenże notuje trafiony numer strzału w obecności jednego członka Zarządu do rejestru. Oprócz strzelającego oraz jednego członka Zarządu i pisarza nie może być w lokalu, z którego się strzela, nikt więcej obecnym.
§ 43. Każdy Towarzysz strzela sam.
§ 44. Strzelać należy więc ze strzelby gwintowanej; dozwolone są także gładkie strzelby.
§ 45. Każdy strzał liczy się, bądź odbity bądź uboczny. Jednakże nie liczy się za strzał, skoro strzelba nie puści.
§ 46. W razie wątpliwości co do strzału obiera Zarząd dwóch Towarzyszów, z którymi udaje się do tarczy i wspólnie większością głosów wydaje decyzyę, na którą wszyscy zgodzić się muszą.
§ 47. Na miejscu, z którego się strzela, należy unikać natłoku, ostrożnie obchodzić się z prochem i strzelbą, a lufę zawsze trzymać w górę. Każda przeszkoda i każde nieposłuszeństwo przeciw rozporządzeniom i rozkazom Zarządu ma być w takim wypadku karane jednym talarem, grube przewinienie zaś niezwłocznem oddaleniem, a potem wykluczeniem Z Bractwa. Każde zbliżenie się do strzelca celującego do tarczy, niemniej nieprawna obecność w lokalu, z którego się strzela, podpada karze 15 sgr.
§ 48. Trzeciego dnia o 7-mej godzinie wieczorem kończy się strzelanie bez względu na to, czy wszyscy Towarzysze swe strzały oddali lub nie.
§ 49. Kto najwyższy wystrzelił numer, tego mianuje się królem kurkowym, następującego marszałkiem. Każdemu z nich zawiesza Zarząd odznaki, poczem oddział tym samym porządkiem jak przy wejściu wychodzi przed pałac dziedzica dla zaprezentowania się.
§ 50. Następnie częstuje się króla dobrem winem; 4 butelki zakupuje się z kasy. Prócz tego dostaje król jak i marszałek nagrody, które odpowiadają zasobom Towarzystwa i uchwalane bywają w etacie, który opiewa, ile z przeznaczonego na premie funduszu odchodzi powiększenie łańcuszka brackiego.
Strzelanie wolne albo o zakład.
§ 51. Oprócz strzelania kurkowego ma sam być dla zabawy Bractwa urządzone strzelanie wolne albo też o zakład, którem przełożeni zawiadywać mają i baczyć na to, ażeby ten porządek i ta sama ostrożność była zachowana jak przy strzelaniu kurkowem podług statutów i to pod zagrożeniem tych samych kar.
Uroczystości i parady.
§ 52. Corocznie a mianowicie po strzelaniu kurkowem odbywa się bal królewski, którego czas wyznacza król, a koszta opędza się z kasy. Inne zabawy, parady przy osobliwych zdarzeniach, jako to przy obecności dostojnych osób, obchodach pogrzebowych Towarzyszów i t. d. postanawia Zarząd w granicach przeznaczonego na to funduszu. Na każdą uroczystość może Zarząd zaprosić obcych i poważanych mieszkańców miasta nie będących obywatelami.
Majątek i dochód.
$ 53. Majątek Bractwa składa się z leżących kapitałów, gruntu strzeleckiego położonego na przedmieściu kaliskiem, z prawa polowania na polach miejskich i w boru miejskim. Dochód pobiera Towarzystwo z pro- centów od kapitałów, z wkupnego, ze składek i kar, jako też z dzierżawy za polowanie, za wyszynk i za budy przekupne.
§ 54. Prawo do polowania nie przysługuje każdemu członkowi z osobna, lecz wydaje je Zarząd w drodze publicznej licytacyi temu W dzierżawę, który najwięcej daje.
Ciężary.
§ 55. Bractwo obowiązane jest w skutek obserwancyi utrzymywać ołtarz w tutejszym katolickim kościele farnym, resp. zakupywać 4 msze i jedna wotywę i ołtarz oświecać, na co rok rocznie 5 tal. (5 talarów) z kasy Bractwa do kasy kościelnej są przeznaczone.
§ 56. Dla wynagrodzenia za to członków wyznania ewangielickiego wypłaca tymże rocznie kasa dwa talary do ich dyspozycyi. Do ode- brania tej kwoty przeznaczają ewangielicy z pośród siebie jednego Towarzysza.
Ogłoszenie ustawy.
§ 57. Niniejsza ustawa ma być w niemieckim i polskim języku wydrukowana i każdemu członkowi w jednym egzemplarzu wy- dana za opłatą 5 sgr., które wpływają do kasy.
Zmiana ustaw.
§ 58. Zmiany lub uzupełnienia ustaw padają absolutną większością głosów całego Towarzystwa; o wszelkich zmianach winna być poinformowana władza przełożona.
Krotoszyn, dnia 20-go lipca 1841 r.
Deputowani obrani na mocy uchwały zebrania z dnia 4-go marca 1841 do wypełnienia ustaw: Johann Georg Ankelein, książęcy inspektor kamery rentowej, jako plenipotent Jego O. księcia Thurn i Taxis.
Theodor Distel, burmistrz.
Pełnomocnicy Bractwa Strzeleckiego:
Moritz Ackermann, Carl Arndt. Miskiewicz. J. Baudis. Nebeski. Ernst Schulz. Leo Kaniewski. Samuel Franzke. C. Langner.
Że stosownie do reskryptów królewskiej rejencyi w Poznaniu z dnia 24-go marca 1842 Nr. 1953/1 42 I. i 5-go lipca ejd. Nr. 542/5 I. przeciwko powyższym ustawom nic nie było do nadmienienia, i że takowe przez urząd państwowy zatwierdzone zostały, poświadcza się niniejszem. Krotoszyn, dnia 10-go sierpnia 1842.
Królewsko Pruski radca ziemski.
V. C.
Suder.
Działo się w Bractwie strzeleckim W Krotoszynie dnia 4-go marca 1841.
Na wniosek Zarządu tutejszego Bractwa strzeleckiego, zostali wszyscy Towarzysze tegoż Bractwa przez podpisanego radcę ziemskiego tutejszego powiatu zwołani okólnikiem z dnia 28-go p. m. dla omówienia i zatwierdzenia ustaw ułożonych przez wybraną w tym celu osobną deputacyę.
W tym celu stawili się przed radcą ziem- skim niżej własnoręcznie podpisani Towarzysze Bractwa strzeleckiego, którym po wyłuszczeniu powtórnem w obydwóch językach krajowych celu dzisiejszej narady, odczytano ułożone ustawy punkt za punktem; nad każdym punktem zapadła następująca uchwała i t. d.
Gdy w ten sposób wszystkie paragrafy projektu ustaw uradzono i uchwalono, postanowili wszyscy obecni interesowani, ażeby ustawy dla Bractwa strzeleckiego w obydwóch językach spisano i obranemu dziś Wydziałowi do potwier- dzenia przedłożono.
Członkami Wydziału obrano dziś jedno-
głośnie:
1. J. O. księcia Thurn i Taxis,
2. J. P. Diestel'a, burmistrza.
3. trzech członków Zarządu Bractwa: Arndta, Miskiewicza i Baudisa.
4. obranych przez Bractwo Towarzyszów:
Pana Ackermanna.
Pana Stroińskiego.
Pana Olczaka.
Pana Nebeskiego.
Pana Franzkego Samuela.
Pana Kaniewskiego.
Pana Schultza Ernsta
Pana Langnera.
Pana Nowackiego.
Pana Skałowskiego.
Komparenci oświadczają, iż ustawy przez powyższe wydziały zatwierdzone mają być obowięzujące dla całego Bractwa strzeleckiego. Następnie został protokół w obydwóch językach krajowych przeczytany oraz wszystkich interesantów przyjęty i podpisany.
(Podpisy.)
P. P. P.
podp Karczewski.
P.
przez
Bractwa strzeleckiego
w mieście
Krotoszynie.
Drukiem St. Rowińskiego w Ostrowie.
(pisownia oryginalna)
Wstęp historyczny.
Wojewodzina Katarzyna Rozdrażewska, dziedziczka miasta Krotoszyna, nadała podług osnowy istniejących dokumentów, Bractwu strzeleckiemu w Krotoszynie przywilej 19 artykułów zawierający. Nie wykazuje przywilej roku, w którym to nastąpiło; również dostatecznie stwierdzić nie można, w którym roku Bractwo Że jednak Bractwo istnieć się zawiązało. musiało już przed rokiem 1667 dowodzi fakt, iż nadany przez Wojewodzinę Rozdrażewską przywilej, potwierdzony. został przez Jana Kazi- mierza króla polskiego na dniu 19-go lutego 1667, a następnie przez króla Michała dnia. 25-go stycznia 1673. Później potwierdził przywilej dnia 16-go stycznia 1695 ówczesny dziedzic miasta Krotoszyna kasztelan Franciszek Zygmunt Gałecki, następnie dnia 13-go lutego 1728 jeszcze niejakiś Michał Turobojski, który mianował się „Sędzią“ i „Deputowanym dziedzica do ustanowienia organizacyi różnych bractw strzeleckich. W roku nareszcie 1802 Fryderyk Wilhelm III. król pruski sankcyonował Bractwo strzeleckie i przywilej jego potwierdził.
Zadanie towarzystwa, polegające na ćwiczeniu młodzieży w strzelaniu rozszerzono czasem przez to, iż starano się o pielęgnowanie obywatelskiej towarzyskości i stateczności.
Prawa Bractwa opierają się na przywileju wojewodziny Rozdrażewskiej, którego 19-ty artykuł w tych słowach:
"Jnsze Artykuły, których się tu nie , włożyło, potrzebneby się zdały bydź, Starszym i Braci Bractwa tego Strzeleckiego, według inszych miast postanowić sobie wolno im będzie"
nadaje Bractwu moc wcielenia do swych praw tych dodatków, któreby z biegiem czasu okazały się konieczne.
Uznawszy potrzebę zebrania dotychczasowych przywilejem przepisanych ustaw w uporządkowaną całość i zastosowania ich przez właściwe dodatki do postępów obecnych towarzyskich i obywatelskich stosunków, przedsięwzięło Towarzystwo przejrzenie dotychczasowych praw Bractwa z uwagą na zasadnie postanowienie i uchwaliło w załączonym tu wierzytelnym wyjątku czynności z dnia 4-go marca r. b.: ażeby ułożone wskutek rewizyi ustawy przez wybraną w protokule deputacyę stwierdzone i za prawodzielne uznane zostały.
Cel Bractwa.
§ 1. Celem Bractwa jest: ćwiczenie w strzelaniu, ożywienie obywatelskiego poczucia i pielęgnowanie towarzyskości wśród obywatelstwa.
Nazwa Towarzystwa.
§ 2. Towarzystwo nosi nazwę:
Bractwo strzeleckie miasta Krotoszyna.
Członkowie.
§ 3. Bractwo składa się:
A. z członków zwyczajnych,
B. z przyjętych dotąd członków nadzwyczajnych i
C. z członków honorowych.
Przyjęcie Członków.
§ 4. Chcący zostać członkiem zwyczajnym winien być chrześcianinem, obywatelem miasta Krotoszyna i cieszyć się nieskazitelnem imieniem. Zgłosić się na członka można albo piśmiennie do jednego z przełożonych, albo ustnie posiedzeniu kwartalnem, na którem odbywa się po oddaleniu zgłaszającego się głosowanie balotowaniem. Stanowcza większość członków obecnych Bractwa decyduje o przyjęciu. tem samem, lub na najbliższem posiedzeniu następuje wprowadzenie nowego członka, który zaraz winien złożyć wkupne i podaniem ręki zobowiązać się przełożonym do powolnego pełnienia wszelkich obowiązków Towarzysza dla Akt uniknięcia kar, zastrzeżonych statutami. wprowadzenia zapisuje się do protokółu. Każdemu nowemu członkowi doręcza się druko- wany egzemplarz ustaw za opłatą 5 sgr. i zapisuje się członka do wykazu Towarzyszów.
Wpisowego płaci nowo przyjęty pięć Talarów.
Nadzwyczajnych członków nadal przyjmować się nie będzie.
Członków honorowych mianuje Bractwo stanowczą większością głosów przełożonych.
Obelżywych i obrażających wynurzeń o zgłaszającym się winien każdy tak w Bractwie jak i poza Bractwem pod karą 15 sgr.
unikać.
Obowiązki Towarzyszów.
§ 5. Każdy z Towarzyszów obowiązany jest do bezwarunkowego posłuszeństwa określonego ustawami Bractwa do popierania skromnem i przystojnem zachowaniem się w Towarzystwie zgodność jego popierać i przez moralne postępowanie w pożyciu obywatelskiem starać się o zjednanie i utrzymanie Bractwu szacunku nawet zewnętrznie.
§ 6. Na utrzymanie Bractwa, opłacać winien każdy z członków zwyczajnych jak dotychczasowych nadzwyczajnych roczną składkę dziesięć srebrnych groszy w półrocznych ratach naprzód 1-go kwietnia i 1-go października. Zaniedbanie zapłacenia składki pomimo trzy- krotnego napomnienia, pociąga za sobą wykluczenie opieszałego Towarzysza z Bractwa przez przełożonych bez wszelkiej uchwały Towarzystwa.
Członkowie honorowi wolni są od wszelkiej składki.
Prawa Towarzyszów.
§ 7. Każdy Towarzysz ma prawo do zgromadzeniach. W ćwiczeniach strzelania i zabawach Bractwa.
§ 8. Tylko Towarzysze jako członkowie mają prawo do wspólności majątku Bractwa, prawo głosowania na posiedzeniach i piastowania urzędów honorowych, jako to: Przełożonego czyli Starszego, Króla, Marszałka, Hetmana, Członkom Sotnika, Polnego i Dziesiątnika.
nadzwyczajnym i honorowym służą tylko prawa w § 7 wymienione.
Zawieszenie w prawach.
§ 9. Skoro który z Towarzyszów dla śledztwa sądowego lub innych przyczyn prawa obywatelskiego pozbawiony został, wtedy traci na czas indagacyi wszelkie prawa do Bractwa jako Towarzysz.
Wystąpienie i wykluczenie Towarzysza.
§ 10. Każdemu Towarzyszowi wolno każdego czasu wystąpić, lecz musi o tem przełożonego piśmiennie uwiadomić. Samo się przecież rozumie, iż w razie powtórnego wstą- pienia wykonane być muszą wszelkie warunki przyjęcia nowego członka. Wykluczony być może członek z Bractwa wtedy tylko, skoro przez podłe czyny utraci publiczny szacunek, lub gdy przez częste opijanie się, opór przeciw przełożonym albo przez ciągłą zniewagę praw zrywa porządek Towarzystwa, a kilkakrotnie nałożone kary były bezskuteczne. W obydwóch razach mają tak przełożeni, jak i każdy z członków prawo sta- wienia wniosku o wykluczenie. Takowe atoli nastąpić tylko może absolutną większością głosów obecnych Towarzyszów. Przy wystąpieniu lub wykluczeniu musi składka za bieżące półrocze być zapłaconą.
O wykluczeniu tych członków, którzy dwa razy składki nie zapłacili, stanowi § 6-ty.
Kto wystąpi bądź dobrowolnie, bądź przymusowo, traci wszelkie prawo do majątku Bractwa.
Posiedzenia.
§ 11. Zwyczajne posiedzenie Bractwa odbywać się będzie bez osobnego zwołania w pierwszy poniedziałek każdego kwartału godzinie 3-ciej po południu, a jeżeli na poniedziałek przypada jakie święto, w dzień następujący. Ktoby się nie stawił i swej nieobecności ustnie lub na piśmie wobec Zarządu czy to chorobą, czy to podróżą w sprawach familijnych lub zawodowych, czy to innemi ważnemi przeszkodami dostatecznie nie uniewinnił, ten płaci 5 sgr. kary; za spóźnienie się 2 i 1/2 sgr.
§ 12. Na posiedzeniu unikać musi każdy Towarzysz wszystkiego, cokolwiekby spokojność, porządek i przystojność zakazywały. Mianowicie nie należy na posiedzeniach jadać, pijać lub palić. Każdy wbrew temu postępujący podpada karze 10 gr., którą w następnym wypadku podwyższa się na 2 tal., a kończy się wykluczeniem.
§ 13. Na posiedzeniu prezyduje każdorazowy Przewodniczący, a każdorazowy sekretarz pisze protokół. Uchwały zapadają bez względu na liczbę obecnych członków a mianowicie wybory za pomocą kartek inne przez kulki. Zwyczajna większość głosów obecnych członków decyduje. Plenipotencyi ani piśmiennych deklaracyi nieobecnych członków uwzględnia się.
§ 14. Każdy członek ma prawo żądania głosu, dopytywania się o sprawy Bractwa i wynurzania skromnie swego nieukontentowania lub zażaleń w sprawach administracyjnych Zarządu na Zarząd. W tym wypadku obecni członkowie Zarządu opuszczają zebranie aż do powzięcia uchwały.
§ 15. Nadzwyczajne zgromadzenia zwołuje według potrzeby Zarząd okólnikiem, wymieniając w tymże każdorazową przyczynę. Zebrań tych dotyczą wszystkie przepisy posiedzeń zwyczajnych.
Zarząd.
§ 16. Bractwo obiera co trzy lata sześciu członków Zarządu. Kto więcej uzyskał głosów, ten ma prawo pierwszeństwa. Jednakże tylko trzej pierwsi sprawują swój urząd, pozostałych zaś trzech przywołuje się według następstwa wtenczas, gdy który z pierwszych został odwo-łany. Równocześnie wybiera Bractwo z pośród tych sześciu członków kasyera i kontrolera. Sekretarza wybiera Zarząd z pośród siebie. Urzędowanie zaczyna i kończy się z rokiem kalendarzowym. Wybór uskutecznia się na pierwszem w roku posiedzeniu.
Żaden z Towarzyszów nie może się uchylić od przyjęcia urzędu, na który go wybrano, ani też złożyć tegoż w czasie urzędowania, chyba dla choroby lub innych przez Bractwo za ważne uznanych przyczyn obywatelskich. Ktoby zaś mimo to nie przyjął wyboru lub złożył przed czasem urząd swój bez przyczyny, ten zapłaci do kasy trzy talary.
Natomiast ma każdy członek Zarządu po trzechletniem urzędowaniu prawo, ponowny wybór na następne trzy lata odrzucić.
Obowiązki członków Zarządu.
§ 17. Członkowie Zarządu sprawują swój urząd wspólnie. Obowiązkiem ich jest dbać o przestrzeganie ustaw; załatwiać bieżące sprawy Bractwa, i zarządzać jego majątkiem podług etatu i uchwał; zwoływać zebrania, przewodniczyć tymże, zdawać sprawozdanie i zbierać głosy; wykonywać uchwały Bractwa, zachowy- wać dokumenty i wydawać rozporządzenia, dotyczące strzelania, uroczystości, zabaw i nadzwyczajnych pochodów; ustanawiają przeciw Towarzyszom kary statutem przepisane uchwały te wymagają 2 głosów członków Zarządu za ukaraniem i starają się o ściąganie kar w razie potrzeby na drodze w § 6 przepisanej. Zarząd wydziela nagrody za strzelanie o godność króla kurkowego. Czynność ta wymaga obecności wszystkich członków Zarządu; inne natomiast okoliczności wymagają obecności jednego członka Zarządu z kolei. Na koniec musi Zarząd na pierwszem posiedzeniu każdego roku zdać Bractwu sprawę ze swego urzędowania czasie ubiegłego roku.
Prawa Zarządu.
§ 18. Zarząd ma prawo żądać od każdego Towarzysza szacunku i ścisłego wykonywania swych rozporządzeń, wydanych na zasadzie
statutu.
§ 19. Zarząd zastępuje Bractwo na zewnątrz, mianowicie w prowadzeniu procesów, składaniu sądowych i pozasądowych deklaracyi, zawieraniu i dopełnianiu kontraktów i czynności w zakresie nadanego mu przez ustawy prawa. Czynności natomiast zaś, przez które nieruchomości lub tymże równe przedmioty mają być kupione, sprzedane, zamienione, zastawione, lub długami obciążone, albo przez które Towarzysze do nowych lub podwyższonych składek mają być zobowiązani, mogą tylko za uchwałą Bractwa być zawierane. Również nie wolno mu przekraczać etatu bez uchwały Bractwa.
Zarząd kasowy.
§ 20. Zarząd układa corocznie projekt etatu i przedkłada go na pierwszem w roku po- siedzeniu do decyzyi i potwierdzenia. Gdy odnośna uchwała zapadnie, natenczas Zarząd ma prawo ponosić wydatki podług etatu.
§ 21. Podług tego etatu stara sią kasyer o dochody i opędza wydatki. Ustanowione etatem dochody i wydatki odbiera i wypłaca kasyer bez osobnej asygnacyi. Nadzwyczajne dochody, jako to wkupne, kary i t. p. mogą być kasowane tylko za asygnacyą trzech członków Zarządu i po wniesieniu tejże przez kontrolera do kontrolki; bez podobnej asygnacyi nie może również żaden nadzwyczajny lub w etacie osobno nie postanowiony wydatek być wypłacony, jeżeli wydatek ten ma przejść na rachunek Bractwa.
§ 22. Formę książek kasowych i sposób prowadzenia postanawia Zarząd mając Zawsze na uwadze jak największy wzgląd na bezpieczeństwo kasy.
§ 23. Wpłata do kasy jest ważna wtenczas tylko, jeśli kwit podpiszą kasyer i kontroler wspólnie.
§ 24. Kontroler prowadzi książkę kontrolową (kontrolkę), do której wnosi każdy dochód z umieszczeniem bieżącego numeru dziennika kasyera, który to numer na każdym kwicie musi być wypisany.
§ 25. Kasyer obowiązany jest, zbierać składki regularnie a zaległości podawać do zawiadomości Zarządu; wszelkie remanenta chowywać w osobnej bezpiecznej skrzyni kaso- wej, do której składać także winien dokumenty Bractwa i dowody rachunkowe. Skrzynia winna mieć dwa zamki; klucz od jednego winien mieć kasyer a od drugiego kontroler.
§ 26. Z każdego kwartału winien kasver zrobić obrachunek kasy. Kontroler rewiduje tenże i poświadcza jego zgodność z księgą kontrolową, zaopatruje go nadto w swe uwagi z pamięci i oddaje do dalszego użytku Zarządowi, który obowiązany jest co kwartał odbyć rewizyę kasy.
§ 27. W końcu roku kalendarzowego składa kasyer obrachunek, który kontroler przegląda, poświadcza i Zarządowi do rewizyi oddaje. Po odbyciu rewizyi przedkłada się rachunek Bractwu wraz z ewentualnemi monitami na najbliższem posiedzeniu, Bractwo go przegląda i także czyni swe uwagi. Po załatwieniu wszystkich monitów przez kasyera resp. Zarząd, upoważnia Bractwo Zarząd do udzielenia kasyerowi pokwitowania.
Podział Towarzyszów i ich umundurowanie.
§ 28. Dla utrzymania porządku przy marszach i publicznych pochodach dzieli się Towarzyszy na cztery roty, które oznaczone są Nrem. 1, 2, 3 i 4, i zawsze w tym porządku marsz odbywają. Podziału do tej lub owej roty dokonuje się przez los.
§ 29. Oddziałowi całemu przewodzi hetman, a każdej rocie setnik, któremu przydani są do pomocy feldfebel i kilku dziesiętników. Liczba dziesiętników stosuje się do liczby Towarzyszów, a mianowicie liczy się na I 2 Towarzyszów jednego dziesiętnika.
§ 30. Wszystkich dowódców obiera się większością głosów; wybrani obowiązani są sprawować swoją czynność tak jak Zarząd. w razie uzasadnionych zażaleń może ich tylko większość głosów zebrania pozbawić stopni. Po upływie trzech lat mogą złożyć swój urząd, którego na następne trzy lata przyjmować nie potrzebują.
§ 31. Setnicy, polni i dziesiętnicy są sobie co do rangi równi; w przypadkach wątpliwych, natomiast następuje jeden po drugim, podług numeru swej roty.
§ 32. Hetman i na jego rozkazy setnicy, polni i dziesiętnicy szykują przy marszach i paradach roty, dzielą je odpowiednio oraz ćwiczą strzelców w potrzebnych obrotach i wy- chwytach tak, że cały oddział w ten sposób nabiera porządku, szyku i zwinności.
§ 33. Strzelcy winni są swym dowódcom podczas marszów i pochodów ten sam szacunek i posłuszeństwo, jak Zarządowi i podlegają tym samym karom, jak w razie nieposłuszeństwa temuż.
§ 34. Do marszów i parad mianowicie do wymarszu i podczas powrotu też strzelania o królestwo kurkowe, jako na obchody pogrzebowe Towarzyszów winien się stawić każdy członek. Tylko przyczyny w § 11-tym objęte uniewinniają, lecz muszą być Zarządowi doniesione; inaczej nieobecni podlegają karze 10 sgr.; jeśli się kilka razy bez uniewinnienia nie stawią, czeka ich wykluczenie z Bractwa.
§ 35. Członkowie nie są na razie bezwarunkowo zobowiązani do umundurowania się. Życzy się natomiast, ażeby z czasem każdy sobie mundur sprawił. Do pochodu winien każdy członek stawić się w przyzwoitem ubraniu.
§ 36. Mundur i broń ustanawia się następujące:
A. dla strzelca.
Strzelba utrzymywana czysto i lśniąca, trzygraniasty kapelusz z czarnem piórem i stojąca agrafka; ciemno zielony surdut z karmazynowym kołnierzem i wypustkami, również zielone klapy z czerwonemi nabrzeżkami, a na nich numer roty; spodnie wojskowe szaraczkowe, a latem i w czasie strzelania żółte nankinowe: kordelas przy boku na czarnym, skórzanym pasie, biały wełniany i pendent czarną lakierowaną ładownicę.
B. dla hetmana, sotników, Zarządu, kasyera, kontrolera i sekretarza:
epolety, a na kapeluszu białe pióra oraz szpadę ze złotym pendentem. Hetman nadto ma mieć przy epoletach złote frędzle.
C. dla polnych:
szpadę ze złotym pendentem oraz białe pióra na kapeluszu, a dziesiętnicy mają dla odznaki nosić na kołnierzu dwa równe szerokie złote paski na sposób gwardzistów.
Strzelanie o królestwo kurkowe.
§ 37. Strzelanie o królestwo kurkowe trwa corocznie, trzy dni, począwszy ostatniego dnia Zielonych Świątek.
§ 38. Początek uroczystości ogłasza dobosz uderzaniem po mieście w bęben.
Rano o 10-tej godzinie schodzą się Towarzysze za umówionym znakiem na miejscu jakie hetman za każdym razem osobno wyznacza, udają się po króla kurkowego do jego domu i idą z nim w paradzie przed pałac dziedzica, obecnie J. O. księcia Thurn i Taxis, dla zaprezentowania się, a potem na plac strzelecki przyczem król i marszałek idą na czele oddziału.
§ 39. Odległość strzału do tarczy ustanawia Zarząd, który również obowiązany jest postarać się o pisarza i tarczowego człowieka w osobie trzeźwego i zaufanego.
§ 40. Pierwszy strzał każdego dnia przy- sługuje dziedzicowi, drugi burmistrzowi miasta lub ich zastępcom, których wraz z resztą członków magistratu każdego razu zaprosić należy. Potem strzelają Towarzysze, którzy spisani według alfabetu, uporządkowanego w rejestr, otrzymują karteczki z oznaczeniem ich kolei.
§ 41. Każdy Towarzysz ma prawo codziennie dać trzy strzały, a więc w ogólności 9 strzałów; z nader ważnych tylko powodów Zarząd pozwolić na danie wszystkich strzałów za jednym razem. Kto nie jest obecny, gdy na niego kolej przypadnie, ten może w tym samym dniu na samym ostatku strzelać, a sobie winę przypisać musi, jeżeli dla braku czasu przysługujących utraci prawo do dania strzałów.
§ 42. Każdy Towarzysz kolejno przystępujący do strzelania, wymienia pisarzowi swoje nazwisko, poczem tenże notuje trafiony numer strzału w obecności jednego członka Zarządu do rejestru. Oprócz strzelającego oraz jednego członka Zarządu i pisarza nie może być w lokalu, z którego się strzela, nikt więcej obecnym.
§ 43. Każdy Towarzysz strzela sam.
§ 44. Strzelać należy więc ze strzelby gwintowanej; dozwolone są także gładkie strzelby.
§ 45. Każdy strzał liczy się, bądź odbity bądź uboczny. Jednakże nie liczy się za strzał, skoro strzelba nie puści.
§ 46. W razie wątpliwości co do strzału obiera Zarząd dwóch Towarzyszów, z którymi udaje się do tarczy i wspólnie większością głosów wydaje decyzyę, na którą wszyscy zgodzić się muszą.
§ 47. Na miejscu, z którego się strzela, należy unikać natłoku, ostrożnie obchodzić się z prochem i strzelbą, a lufę zawsze trzymać w górę. Każda przeszkoda i każde nieposłuszeństwo przeciw rozporządzeniom i rozkazom Zarządu ma być w takim wypadku karane jednym talarem, grube przewinienie zaś niezwłocznem oddaleniem, a potem wykluczeniem Z Bractwa. Każde zbliżenie się do strzelca celującego do tarczy, niemniej nieprawna obecność w lokalu, z którego się strzela, podpada karze 15 sgr.
§ 48. Trzeciego dnia o 7-mej godzinie wieczorem kończy się strzelanie bez względu na to, czy wszyscy Towarzysze swe strzały oddali lub nie.
§ 49. Kto najwyższy wystrzelił numer, tego mianuje się królem kurkowym, następującego marszałkiem. Każdemu z nich zawiesza Zarząd odznaki, poczem oddział tym samym porządkiem jak przy wejściu wychodzi przed pałac dziedzica dla zaprezentowania się.
§ 50. Następnie częstuje się króla dobrem winem; 4 butelki zakupuje się z kasy. Prócz tego dostaje król jak i marszałek nagrody, które odpowiadają zasobom Towarzystwa i uchwalane bywają w etacie, który opiewa, ile z przeznaczonego na premie funduszu odchodzi powiększenie łańcuszka brackiego.
Strzelanie wolne albo o zakład.
§ 51. Oprócz strzelania kurkowego ma sam być dla zabawy Bractwa urządzone strzelanie wolne albo też o zakład, którem przełożeni zawiadywać mają i baczyć na to, ażeby ten porządek i ta sama ostrożność była zachowana jak przy strzelaniu kurkowem podług statutów i to pod zagrożeniem tych samych kar.
Uroczystości i parady.
§ 52. Corocznie a mianowicie po strzelaniu kurkowem odbywa się bal królewski, którego czas wyznacza król, a koszta opędza się z kasy. Inne zabawy, parady przy osobliwych zdarzeniach, jako to przy obecności dostojnych osób, obchodach pogrzebowych Towarzyszów i t. d. postanawia Zarząd w granicach przeznaczonego na to funduszu. Na każdą uroczystość może Zarząd zaprosić obcych i poważanych mieszkańców miasta nie będących obywatelami.
Majątek i dochód.
$ 53. Majątek Bractwa składa się z leżących kapitałów, gruntu strzeleckiego położonego na przedmieściu kaliskiem, z prawa polowania na polach miejskich i w boru miejskim. Dochód pobiera Towarzystwo z pro- centów od kapitałów, z wkupnego, ze składek i kar, jako też z dzierżawy za polowanie, za wyszynk i za budy przekupne.
§ 54. Prawo do polowania nie przysługuje każdemu członkowi z osobna, lecz wydaje je Zarząd w drodze publicznej licytacyi temu W dzierżawę, który najwięcej daje.
Ciężary.
§ 55. Bractwo obowiązane jest w skutek obserwancyi utrzymywać ołtarz w tutejszym katolickim kościele farnym, resp. zakupywać 4 msze i jedna wotywę i ołtarz oświecać, na co rok rocznie 5 tal. (5 talarów) z kasy Bractwa do kasy kościelnej są przeznaczone.
§ 56. Dla wynagrodzenia za to członków wyznania ewangielickiego wypłaca tymże rocznie kasa dwa talary do ich dyspozycyi. Do ode- brania tej kwoty przeznaczają ewangielicy z pośród siebie jednego Towarzysza.
Ogłoszenie ustawy.
§ 57. Niniejsza ustawa ma być w niemieckim i polskim języku wydrukowana i każdemu członkowi w jednym egzemplarzu wy- dana za opłatą 5 sgr., które wpływają do kasy.
Zmiana ustaw.
§ 58. Zmiany lub uzupełnienia ustaw padają absolutną większością głosów całego Towarzystwa; o wszelkich zmianach winna być poinformowana władza przełożona.
Krotoszyn, dnia 20-go lipca 1841 r.
Deputowani obrani na mocy uchwały zebrania z dnia 4-go marca 1841 do wypełnienia ustaw: Johann Georg Ankelein, książęcy inspektor kamery rentowej, jako plenipotent Jego O. księcia Thurn i Taxis.
Theodor Distel, burmistrz.
Pełnomocnicy Bractwa Strzeleckiego:
Moritz Ackermann, Carl Arndt. Miskiewicz. J. Baudis. Nebeski. Ernst Schulz. Leo Kaniewski. Samuel Franzke. C. Langner.
Że stosownie do reskryptów królewskiej rejencyi w Poznaniu z dnia 24-go marca 1842 Nr. 1953/1 42 I. i 5-go lipca ejd. Nr. 542/5 I. przeciwko powyższym ustawom nic nie było do nadmienienia, i że takowe przez urząd państwowy zatwierdzone zostały, poświadcza się niniejszem. Krotoszyn, dnia 10-go sierpnia 1842.
Królewsko Pruski radca ziemski.
V. C.
Suder.
Działo się w Bractwie strzeleckim W Krotoszynie dnia 4-go marca 1841.
Na wniosek Zarządu tutejszego Bractwa strzeleckiego, zostali wszyscy Towarzysze tegoż Bractwa przez podpisanego radcę ziemskiego tutejszego powiatu zwołani okólnikiem z dnia 28-go p. m. dla omówienia i zatwierdzenia ustaw ułożonych przez wybraną w tym celu osobną deputacyę.
W tym celu stawili się przed radcą ziem- skim niżej własnoręcznie podpisani Towarzysze Bractwa strzeleckiego, którym po wyłuszczeniu powtórnem w obydwóch językach krajowych celu dzisiejszej narady, odczytano ułożone ustawy punkt za punktem; nad każdym punktem zapadła następująca uchwała i t. d.
Gdy w ten sposób wszystkie paragrafy projektu ustaw uradzono i uchwalono, postanowili wszyscy obecni interesowani, ażeby ustawy dla Bractwa strzeleckiego w obydwóch językach spisano i obranemu dziś Wydziałowi do potwier- dzenia przedłożono.
Członkami Wydziału obrano dziś jedno-
głośnie:
1. J. O. księcia Thurn i Taxis,
2. J. P. Diestel'a, burmistrza.
3. trzech członków Zarządu Bractwa: Arndta, Miskiewicza i Baudisa.
4. obranych przez Bractwo Towarzyszów:
Pana Ackermanna.
Pana Stroińskiego.
Pana Olczaka.
Pana Nebeskiego.
Pana Franzkego Samuela.
Pana Kaniewskiego.
Pana Schultza Ernsta
Pana Langnera.
Pana Nowackiego.
Pana Skałowskiego.
Komparenci oświadczają, iż ustawy przez powyższe wydziały zatwierdzone mają być obowięzujące dla całego Bractwa strzeleckiego. Następnie został protokół w obydwóch językach krajowych przeczytany oraz wszystkich interesantów przyjęty i podpisany.
(Podpisy.)
P. P. P.
podp Karczewski.
P.
przez