Statut Bractwa Strzeleckiego miasta Krotoszyna z 28 września 1922 r. (pisownia oryginalna)
Nazwa Towarzystwa.
§ 1 Towarzystwo nosi nazwę: Bractwo Strzeleckie miasta Krotoszyna
Członkowie.
§ 2 Bractwo składa się: A z członków zwyczajnych, B z przyjętych dotąd członków nadzwyczajnych i C z członków honorowych.
Cel Bractwa. § 3 Celem Bractwa strzeleckiego w Krotoszynie jest ćwiczenie członków w używaniu broni palnej oraz pielęgnowania miedzy nimi świadomości i poczucia obowiązków obywatelskich i państwowych względem Rzeczypospolitej Polskiej aby wrazie potrzeby każdy członek Bractwa był zdolny na zawezwanie ze strony władz do obrony ojczyzny i podtrzymania bezpieczeństwa publicznego. § 4 Członkiem Bractwa może by każdy obywatel polski wyznania chrześcijańskiego nieskazitelnego imienia posiadający szacunek i zaufanie swych współobywateli. Zarząd Bractwa zobowiązuje nowo przyjętych członków przez podanie ręki do wypełniania obowiązków obywatelskich względem kraju i ojczyzny. Członek może być z Bractwa wykluczony, skoro jego zachowanie się w Bractwie lub życiu publicznem sprzeciwia się ustawowym celom Bractwa. § 5 Urzędowym językiem Bractwa strzeleckiego jest język polski jako też jest polska komenda strzelecka i jego korespondencja z władzami. § 6 Prawo do noszenia broni w pochodach i zebraniach mają tylko te Bractwa strzeleckie, których statuty zatwierdzone zostały przez Województwo które przez udzielenie im praw korporacyjnych uznane są jako instytucje, służące ogólnemu dobru. Województwo ma każdego czasu prawo rewizji statutów. § 7 Władzom nadzorczą Bractwa strzeleckiego jest Województwo, które szczegółowy nadzór nad nim może poruczy podległym mu władzom policyjnym. Bez zezwolenia Wojewody nie wolno Bractwu strzeleckiemu podejmować żadnych transakcji dotyczących kupna, sprzedaży, zastawu lub rozdziału wszelkiej nieruchomości. Wszelkie uchwały zarządu i bractw winny być podane władzy nadzorczej do wiadomości. Władza nadzorcza uchylić może odnośną uchwałę zaczepić i zarazem uchylić. Przeciw jej decyzji przysługuje bractwu prawo odwołania się do sadów administracyjnych.
Przyjęcie członków. § 8 Zgłosić się na członka można albo pisemiemnie do jednego z przełożonych co najmniej trzy miesiące przed posiedzeniem kwartalnem, na którym odbywa się po oddaleniu zgłaszającego się głosowanie baletowaniem. Stanowcza większość członków obecnych bractwa decyduje o przyjęcia. Na tym samem, lub na najbliższem posiedzeniu następuje wprowadzenie nowego członka, który zaraz winien złożyć wkupne i podaniem ręki zobowiązać się przełożonym do powolnego pełnienia wszelkich obowiazków towarzystwa dla uniknięcia kar, zastrzeżonych statutami. Akt wprowadzenia zapisuje się do protokołu. Każdemu nowemu członkowi doręcza się drukowany egzemplarz ustaw za opłatą i zapisuje się członka wykazu towarzyszów. Wpisowego płaci nowo przyjęty 200 mrk (marek polskich z lat 1919-1923 - ŁC) Nadzwyczajnych członków nadal przyjmować się nie będzie. Członków honorowych mianuje Bractwo stanowczą większością głosów przełożonych. Obelżywych i obrażających wynurzeń o zgłaszającym się każdy tak w Bractwie, jak i po za Bractwem pod karą unikać.
Obowiązki Towarzyszów. § 9 Każdy z towarzyszów obowiązany jest do bezwarunkowego posłuszeństwa określonego ustawami bractwa do popierania skromnem i przystojnem zachowaniem się w towarzystwie zgodność jego popiera i przez jasne postępowanie w pożyciu obywatelskiem starać się o zjednanie utrzymanie bractwu szacunku nawet zewnętrznie. § 10 Na utrzymanie Bractwa, opłacać winien każdy z członków zwyczajnych, jak dotychczasowych nadzwyczajnych roczne, składkę 80 mrk (w półrocznych ratach naprzód 1 kwietnia i 1 października). Zaniedbanie zapłacenia składki pomimo trzykrotnego napomnienia, pociąga za sobą wykluczenie opieszałego towarzysza z bractwa przez przełożonych bez wszelkiej uchwały towarzystwa. Członkowie honorowi wolni są od wszelkiej składki.
Prawa towarzyszów. § 11 Każdy towarzysz ma prawo do udziałów w zgromadzeniach, ćwiczeniach, strzelaniach i zabawach Bractwa. § 12 Tylko towarzysza jako członkowie mają prawo do wspólności majątku Bractwa, prawo głosowania na posiedzeniach i piastowania urzędów honorowych, jako od Przełożonego, czyli starszego króla, marszałka, hetmana, solnika, Polnego 1 Dziesiątnika. Członkom nadzwyczajnym służą tylko prawa w § 11 wymienione.
Zawieszenie w prawach. § 13 Skoro który z towarzyszów dla śledztwa sądowego lub innych przyczyn prawa obywatelskiego pozbawiony został, wtedy traci na czas indagacji wszelkie prawa bractwa jako towarzysz.
Wystąpienie i wykluczenie towarzysza. § 14 Każdemu towarzyszowi wolno każdego czasu wystąpić. Lecz musi o tym przełożonemu pisemnie uwiadomić. Samo się przez się rozumie, iż wrazie powtórnego wstąpienia wykonane być muszą wszelkie warunki przyjęcia nowego członka. Wkluczony być może członek z Bractwa wtedy tylko, skoro przez podłe czyny utraci publiczny szacunek, lub gdy przez częste opijanie się, opór przeciw Przełożonym albo przez ciągłą, zniewagę, praw zrywa porządek towarzystwa, kilkakrotnie nałożone kary bezskuteczne. W obydwóch razach maja tak przełożeni, jak i każdy z członków prawo stawienia wniosku o wykluczenie. Takowe atoli nastąpić tylko może absolutną większością głosów obecnych towarzyszów. Przy wystąpieniu lub wykluczeniu musi za bieżące półrocze być zapłacona.
Posiedzenia. § 15 Zwyczajne posiedzenie Bractwa odbywać się będzie bez osobnego zwołania w pierwszy poniedziałek każdego kwartału o godzinie popoł., a jeżeli na poniedziałek przypada jakie święto, w dzień następujący. Kto by się nie stawił i swej nieobecności ustnie lub pisemnie wobec Zarządu czy to choroby, czy to podróży, w sprawach familijnych lub zawodowych, czy też innemi ważnemi przeszkodami dostatecznie się nie uniewinnił, ten płaci 50 mk kary. § 16. Na posiedzeniu unikać musi każdy Towarzysz wszystkiego, cokolwiek by spokojność, porządek i przystojność zakazywały. § 17 Na posiedzeniu przysługuje każdorazowy Przewodniczący, a każdorazowy sekretarz pisze protekół. Uchwały zapadają bez względu na liczbę, obecnych członków, a mianowicie wybory za pomocą kartek inne Zwyczajną większością obecnych członków decyduje. Plenipotencjami pisemnych deklaracji nieobecnych członków nie uwzględnia się § 18.Każdy członek, m prawo: zadanie głosu, dopytywanie się o sprawy Bractwa i wynurzanie skromnie swego nieukontentowań lub z żalem w sprawach administracyjnych. Z rządu na Zarząd. W tym wypadku obecni członkowie Zarządu opuszczają zebranie do powzięcia uchwały. § 19. Nadzwyczajne zebranie zwołuje według potrzeby Zarząd okólnikowo wymieniając w tymże każdorazowo przyczynę. Zebrań tych dotyczą wszystkie przepisy posiedzeń zwyczajnych.
Zarząd. § 20. Bractwo obiera co trzy lata sześciu członków Zarządu. Kto więcej uzyskał głosów, ten ma prawo pierwszeństwa. Jednakże tylko trzej pierwsi sprawują swój urząd, pozostałych zaś trzech przywołuję się według zastępstwa wtenczas, gdy którychś z pierwszych został odwołany. Również wybiera Bractwo z pośród tych sześciu kasjera i kontrolera. Sekretarza wybiera Zarząd z pośród siebie. Urzędowanie zaczynający się z rokiem kalendarzowym. Wybór uskutecznia się na pierwszem w roku posiedzeniu. Żaden z towarzyszów nie może się uchylić od przyjęcia urzędu, na który go wybrano, ani też złożyć tegoż w czasie urzędowania, chyba choroby lub innych przez Bractwo zawsze uznanych przyczyn obywatelskich. ktoby zaś mimo to nie przyjął wyboru lub złożyłby przed czasem urząd swój bez przyczyn, ten zapłaci do kasy 50 mrk. Natomiast ma każdy członek Zarządu po trzechletnim urzędowaniu prawo ponowny wybór na następne trzy lata odrzucić.
Obowiązki członków Zarządu. § 21. Członkowie Zarządu sprawują swej urząd wspólnie. Obowiązkiem ich jest dbać o przestrzeganie ustaw; załatwiać bieżące sprawy Bractwa, i zarządzać jego majątkiem podług statutu i uchwał; zwoływać zebrania, przewodniczyć tymże, zdawać sprawozdanie i zbiera głosy; wykonywać uchwały Bractwa, zachowywać dokumenty i wydawać rozporządzenia, dotyczące strzelania uroczystości, zabaw i nadzwyczajnych pochodów ustanawiają przeciw Towarzyszom kary statutem przepisane - uchwały te wymagają 2/3 głosów członków za ukaraniem i starają się o ściganie kar w razie potrzeby na drodze nr.§ 10 przepisanej. Zarząd wydziela nagrody za strzelanie o godność króla kurkowego. Czynność ta wymaga obecności wszystkich członków Zarządu; inne natomiasta Okoliczności wymagają obecności jednego członka Zarządu z kolei. Nakoniec musi Zarząd na pierwszem posiedzeniu każdego roku zdać Bractwu sprawę ze swego urzędowania w czasie ubiegłego roku.
Prawa Zarządu. § 22 Zarząd prawo zadać od każdego Towarzysza szacunku i ścisłego wykonywania swych rozporządzeń, wydanych na zasadzie statutów. § 23. Zarząd zastępuje Bractwo na zewnątrz, mianowicie prowadzenie procesów, składaniu sądowych i zasadowych deklaracji, zawieraniu i dopełnianiu kontraktów i czynności w zakresie nadanego mu przez ustawy prawa. Czynności natomiast zaś, przez które nieruchomości lub tymże równe przedmioty mają być kupione, lub długami obciążone, albo przez które Towarzysze do nowych lub podwyższonych składek mają być zobowiązani, mogą tylko z uchwałą Bractwa być zawierane. Również niewolno mu przekraczać etatu bez uchwały Bractwa.
Zarząd kasowy. § 24. Zarząd układa ce rocznie projekt etatu i przedkłada go na pierwszem w roku posiedzeniu do decyzji i potwierdzenie. Gdy odnośna uchwała zapadnie natenczas ma Zarząd prawo ponosić wydatków podług etatu. § 25. Podług tego etatu stara się kasjer o dochody i opędza wydatki. Ustanowienie etatu dochody i wydatki odbiera i wypłaca kasjer bez osobnej asygnacji. Nadzwyczajne dochody, jako wkupne i t.p. mogą być kasowane tylko za asygnacja trzech członków Zarządu i po wniesieniu tejże przez kontrolera do kontrolerki, bez podobnej asygnacji nie może również żaden nadzwyczajny lub w etacie nie postanowiony podatek być wypłacony, jeżeli wydatek ten na przeje na rachunek Bractwa. § 26. Formę książek kasowych i sposób ich prowadzenia postanawia Zarząd mając zawsze na uwadze jak największy wzgląd na bezpieczeństwo kasy. § 27. Wpłata do kasy jest ważna wtenczas tylko, jeżeli kwit podpisze kasjer i kontroler wspólnie. § 28. Kontroler prowadzi książkę kontrolera, (kontrolerkę), do której wpisuje się każdy dochód z umieszczeniem bieżącego numeru dziennika kasjera, który to numer na każdym kwicie musi być wypisany. § 29. Kasjer zobowiązany jest, zbierać składki regularnie, a zaległości podawać do wiadomości Zarządu; wszystkie remanenta zachowywać potrzebnej bezpiecznej skrzyni kasowej, do której także składał w niem dokumenty Bractwa i dowody rachunkowe. Skrzynia winna mieć dwa zamki; klucz od jednego winien mieć kasjer, a od drugiego kontroler. § 30. Z każdego kwartału winien kasjer zrobić rachunek kasy. Kontroler rewiduje tenże i poświadcza jego zgodność z książką kontrolera, zaopatruje go nadto w swe uwagi i pamięci i oddaje do dalszego użytku Zarządowi, który zobowiązany jest co kwartał odbyć rewizje kasy. § 31. W końcu roku kalendarzowego składa kasjer rachunek, który kontroler przegląda, poświadcza i Zarządowi do rewizji oddaje. Po odbyciu rewizji przekłada się, rachunek Bractwu oraz z ewentualnemi monitami na najbliższem posiedzeniu Bractwo go przegląda i także czyni swe uwagi. Po załatwieniu wszystkich monitów przez kasjera resp. Zarząd, upoważnia Bractwo Zarząd do udzielenia kasjerowi pokwitowania.
Podział Towarzyszów i ich umundurowania. § 32. Dla utrzymania porządku przy marszach i publicznych pochodach dzieli się Towarzyszy na cztery roty, które oznaczone za Numerami 1,2,3 i 4 i zawsze w tym porządku marsz odbywają. Podziału do tych lub owej roty dokonuje się przez los. § 33. Oddziałowi całemu przewodzi hetman, a każdej rocie setnik, któremu przydany jest do pomocy sierżant i kilku dziesiętników. Liczba dziesiętników stosuje się do liczby Towarzyszów, a mianowicie liczy się na 12 Towarzyszów jednego dziesiętnika. § 34. Wszystkich dowódców obiera się większością głosów; wybrani i zobowiązani są sprawować swoją czynność tak jak Zarząd. W razie uzasadnionych zażaleń może ich tylko większością głosów zebrania pozbawić stopni. Po upływie trzech lat mogą złożyć swój urząd, którego na następne trzy lata przyjmować nie potrzebują. § 35. Setnicy polni i dziesiętnicy są co do rangi równi, w przypadkach wątpliwych natomiast następuje jeden po drugiem podług numeru swej rety.
§ 36. Hetman i na jego rozkazy setnicy polni i dziesiętnicy szykują przy marszach i paradach roty, dzielą je odpowiednio oraz ćwiczą strzelców w potrzebnych obrotach i wychwytach tak, że cały oddział w ten sposób nabiera porządku, szyku i zwinności.
§ 37. Strzelcy winni są swym dowódców podczas marszów i pochodów ten san szacunek i posłuszeństwo, jak Zarządowi podlegają tym samym karem, jak w razie nieposłuszeństwa temuż.
§ 38. Do marszów i porad mianowicie do wymarszu i powrotu podczas strzelania o królestwo kurkowe, jako też na obchody pogrzebowe Towarzyszów winien się stawie każdy członek. Tylko przyczyny nr § . 15 tym objęte uniewinniają, lecz muszą być Zarządowi doniesione, inaczej nieobecni podlegają karze; jeśli się kilka razy bez uniewinnienia nie stawia, czeka ich wykluczenie z Bractwa.
§ 39. Członkowie nie są na razie bezwarunkowo zobowiązani do umundurowania się. Życzy się natomiast, ażeby z czasem każdy sobie mundur sprawił. Do pochodu winien każdy członek stawić się w przyzwoitem ubraniu. § 40. Mundur i broń ustanawia się następujące: A dla strzelca: strzelb utrzymane czyste i lśniące, kapelusz z czarnem piórem i stojąca agrafką; ciemno zielony surdut karmazynowem kołnierzem i wypustkami, również zielone klapy z czerwonemi nabrzeżkami, a na nich numer roty; spodnie czarne; kordelas przy boku na czarnym skórzanym pasie, biały wełniany pendent i czarna lakierowana ładownica. B. dla hetmana, rotników, Zarządu, kasjera, kontrolera i sekretarza: epolety, a na kapeluszu białe pióra oraz szapada ze, złotem pendenten. Hetmen nadto ma mieć przy epoletach złote frądzle. C. dla pełnych: szpada ze złotem pendenten oraz białe pióra na kapeluszu, a dziesiętnicy mają dla odznaki nosić na kołnierzy dwa równe szerokie złote paski.
Strzelanie o królestwo kurkowe. § 41. Strzelanie o królestwo kurkowe trwa corocznie trzy dni, począwszy od ostatniego dnia Zielonych Swiątek. § 42. Początek strzelania ogłasza dobosz uderzeniem po mieście w bęben. Rano o 10-tej godzinie schodzą się Towarzysze za umówionym znakiem na miejscu jakie hetman za każdym razem osobno wyznacza, udają się po króla kurkowego do jego domu i idą z nim w paradzie przed pałac dziedzica, obecnie J.0. księcia Thurn i Taxis, dla zaprezentowania się, a potem na plac strzelecki, przyczem król i marszałek na czele oddziału. § 43.Odległość strzału do tarczy ustanawia Zarząd, który również obowiązany jest postarać się o pisarza i tarczowego w osobie człowieka trzeźwego i zaufanego. § 44. Pierwszy strzał każdego dnia przysługuje dziedzicowi, drugi burmistrzowi miasta lub ich zastępcom, których wraz z nim zaprosić należy. Potem strzelają Towarzysze, którzy spisani według alfabetu, uporządkowanego w rejestr. karteczki z oznaczeniem ich kolejki. § 45. Każdy Towarzysz na prawo codziennie dać trzy strzały, a więc w sumie 9 strzałów: z nader ważnych, tylko powodów może Zarząd policzyć nadanie wszystkich strzałów za jednym razem. Kto nie jest usprawiedliwiony, a na niego kolej przypadnie, ten może w tym samym dniu na ostatku strzelać, a sam sobie winę przypisać musi, z braku czasu utraci prawo do dania przysługujących mu strzałów. § 46. Każdy Towarzysz kolejne przystępujący do strzelania, wymienia pisarzowi swoje nazwisko, poczem tenże notuje trafiony numer strzału w obecności jednego członka Zarządu do rejestru. Oprócz strzelającego oraz jednego czlonka Zarządu i pisarza nie może być w lokalu, z którego się strzela, nikt więcej obecnym. § 47. Każdy Towarzysz strzela sam. § 48. W zasadzie należy strzelać ze strzelby gwintowanej; dozwolonej, także gładkiej strzelby. § 49. Każdy strzał liczy się, bądź odbity, bądź uboczny. Jednakże nie liczy się zastrzał, jeśli strzelba nie puści. § 50. W razie wątpliwości co do strzału obiera Zarząd dwóch Towarzyszów, z którymi udaje się do tarczy i wspólnie większością, wydaje decyzję na którą wszyscy zgodzić sie muszą. § 51. Na miejscu z którego się strzela należy unikać natychmiast obchodzić się z strzelbą, z lufa zawsze trzymać w górze. Każda przeszkoda i każde niebezpieczeństwo przeciw rozporzadzeniem i rozkazem Zarządu ma być w takim wypadku karane, grube by przewinienie za niezwłocznen oddaleniem, a potem wykluczeniem z Bractwa. Każde zblíżenie się do strzelca celującego do tarczy niemniej nieprawna obecność w lokalu, z ktorego sieę strzela, podpada, karze. § 52. Trzeciego dnia o 6-tej godzinie wieczorem kończy się strzelanie bez względu na to, czy wszyscy Towarzysze swe strzały oddali lub nie. § 53. Kto najwyżej wystrzelił numer, tego mianuje się królem kurkowym, następującego marszałkiem. Każdemu z nich zawiesza Zarząd oznaki, poczem oddział tym samym porządkiem jak przy wejściu wychodzi przed pałac dziedzica dla zaprezentowania się: § 54. Następnie częstuje się króla dobrem winem; Prócz tego dostaje król jak i marszałek nagrody, które odpowiadają zasobom Towarzystwa i uchwalane bywają w etacie, który opiewa, ile z przeznaczanego na premie funduszu odchodzi na powiększenie łańcucha brackiego.
Strzelanie wolne albo o zakład. § 55. Oprócz strzelania kurkowego ma być dla zabawy Bractwa urządzone strzelanie wolne albo też o zakład, któremu przełożeni zawiadywać mają i baczyć nate, ażeby ten sam porządek i ta sama ostrożność była zachowana jak przy strzelaniu kurkowem podług statutów i to pod zagrożeniem tych samych kar.
Uroczystości i parady. § 56. Co rocznie a mianowicie po strzelaniu kurkowem odbywa się bal królewski, którego czas wyznaczy król, a koszta spędza się z kasy. Inne zabawy, parady przy osobliwych zdarzeniach, jako to przy obecności dostojnych osób, obchedach pogrzebowych Towarzyszów i t.p. postanawia Zarząd w granicach przeznaczonego na te fundusze. Na każdą uroczystość może Zarząd zaprosić obcych i poważnych mieszkańców miasta nie będąych obywatelami.
Majątek i dochoda. § 57. Majątek Bractwa składa się z leżących kapitałów. Dochód pobiera Towarzystwo z procentów od kapitałów, z wkupnego, ze składek i kar, jako też dzierżawy za polowanie, za wyszynk i za budy przekupne. § 58. Prawo do polowania przysługuje każdemu członkowi z osobna, lecz wydaje je Zarząd w drodze publicznej licytacji temu w dzierżawe, który najwięcej daje.
Ciężary § 58 bractwo obowiązane jest wskutek obserwacji utrzymywać ołtarz w tutejszym katolickim kościele farnym, resp. zakupywać 4 marki i jedne, wotywe, i ołtarz oświecać, na co rok rocznie 300 mrk z kasy Bractwa do kasy kościelnej są przeznaczane. §. 60. Dla wynagrodzenia za to członków wyznania ewangelickiego wypłaci tymże ręcznie kaszt 5 mrk do ich dyspozycji. Do odebrania tej kwoty przeznaczają ewangelicy z pośród siebie jednego Towarzysza.
Ogłoszenie ustawy. § 61. Niniejsza ustawa ma być wydrukowana i każdemu członkowi w jednym egzemplarzu wydana za opłatą ....... mrk, które wypływają do kasy
Zmiana ustaw. §. 62. Zmiany lub uzupełnienia ustaw zapadają absolutną większością całego Towarzystwa; o wszelkich zmianach winna być informowana władza przełożona.
Krotoszyn, dnia .................
(podpisy nieczytelne 7 osób)
Wojewoda Poznański L.dz. 820/22 II Bp.2. Powyższe ustawy Bractwa Strzeleckiego w Krotoszynie zatwierdzam w myśl § 11. nr. 4 d instrukcji dla naczelnych prezesów z dnia 31.XII.1825. oraz mego rozporządzenia z dnia 12.vII.20. 1.dz 1320/P.G.